West-Duitsland als bont keramiekcentrum

Westerwald, Duitsland

Aan het eind van de jaren zestig was één blik in de etalage van een winkel met huishoudelijke artikelen al genoeg om te zien dat vrolijke, heldere kleuren zeer populair zijn. De tijd dat iets alleen praktisch en nuttig moest zijn, was voorbij. Het oog wilde ook wat: 'fraai' was het nieuwe sleutelwoord. Zaken op het gebied van woninginrichting hingen vol met behang, tapijt, gordijnen, deurkrukken, voorraadbussen, pannen, serviesgoed en keramiek in vele kleuren en met verschillende motieven en dessins. Iedereen kon zijn hele huis en tuin inrichten in/met zijn lievelingskleuren. Wij zullen ons hier beperken tot het opfleuren met keramiek uit West-Duitsland.

In geen enkel ander land werd in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw zoveel keramiek gemaakt als in de Bondsrepubliek Duitsland. Dat West-Duitsland een belangrijke rol speelde in de aardewerkindustrie is te verklaren door de ruime aanwezigheid van water, hout en klei.

Met water had je van oudsher goedkope kracht om de klei te vermalen en te ontwateren. Het hout was vroeger nodig om de ovens op te stoken. Hoewel je voor de klei niet op de plek hoeft te zitten waar het wordt gewonnen, scheelt het wel in transportkosten.

Met name het Westerwald bleek al ten tijde van de Romeinen een zeer geschikte vestigingsplaats voor pottenbakkers. Het Westerwald is een laaggebergte in de Duitse deelstaten Rijnland-Palts, Noord-Rijnland-Westfalen en Hessen met kwalitatief zeer hoogwaardige leem in de bodem, uitgestrekte bossen en de rivieren Sieg, Dill, Lahn en Rijn in de buurt.

In het Westerwald, gelegen tussen Siegen, Weilburg, Koblenz en Bonn, liggen de keramiekcentra Ransbach-Baumbach en Höhr-Grenzhausen

In het Westerwald draait alles om het 'witte goud' oftewel klei voor keramiek. Het witte goud, veertig miljoen jaar geleden gevormd, wordt gedolven in grote afgravingen in de open lucht. Het centrum van de keramische industrie ligt in het stadje Höhr-Grenzhausen. Daar bevinden zich nu nog altijd diverse opleidingsinstituten met betrekking tot techniek en ontwerp, en het Keramikmuseum Westerwald.

In het Westerwald waren vele beroemde keramiekfirma’s gevestigd. De bedrijven Dümler & Breiden en Steuler werkten vanuit Höhr-Grenzhausen. Bay, Fohr, Jasba, Jopeko, Ü-Keramik bakten in Ransbach-Baumbach. Roth tenslotte koos voor Ebernhahn. Van deze bedrijven maakt alleen Jopeko nu nog sierkeramiek vanuit het Westerwald.

Het keramiek uit de periode 1965-1980 – of dat nu uit het Westerwald kwam of uit andere delen van Duitsland - hoefde zonder bloemen niet de kast in. Ze hadden en hebben ook leeg een decoratieve funktie. Veel vazen waren er zowel met als zonder oor, mat of glanzend. Geen kleur, vorm, motief of glazuur was in die jaren te gek.

Sommige kleurencombinaties waren uiterst gewaagd: alsof er een regenboog op ontploft was. De glazuren zaten vol met bijzonder effecten; vooral lavaglazuur ('fat lava') was geliefd. De motieven grepen terug op allerhande stijlen en inspiratiebronnen. Om er een paar te noemen: natuur, ruimtevaart, Delfts blauw, Azteken en de Klassieke Oudheid.

Alles om de toenmalige consument meer keus te bieden. Met succes.

De klei-kunst-werken stonden destijds in bijna heel Europa als 'eye catchers' in het zicht. Ook in kleurminnend Nederland stonden de bloemenhouders en potjes bij vrijwel iedereen op het dressoir of op de schoorsteenmantel. In de decennia daaropvolgend verdwenen ze uit het oog, maar nu zijn ze terug. De vazen zijn in de 21ste eeuw aan een tweede jeugd begonnen.