Beroemde keramiekfabrieken: Bay Keramik

Bay Keramik
Periode: 1933-1997 (vanaf 1971 ook het merk RÖMERTOPF®)
Ontwerpers: o.a. Bodo Mans ('Ravenna' en 'Paris' serie), Lu Klopfer, A. Seide
Bijzonderheden: Eduard Bay richtte Bay Keramik op in Ransbach-Baumbach in 1933. Vanaf de jaren vijftig tot begin jaren zeventig was Bay Keramik een van de succesvolste keramiekbedrijven. De decoraties waren meestal voelbaar (in reliëf), vaak was er sprake van afbeeldingen met geometrische patronen. In 1967 was Bay een pionier in het maken van 'Römertopfe'. Het bedrijf bleek daarin uiterst succesvol. Daarom besloot de directie in 1971 om de poreuze, aardewerken schalen met deksel voortaan op de markt te brengen onder de merknaam RÖMERTOPF®. Bay Keramik hield in 1997 op te bestaan. De firma Gerz uit Sessenbach nam het merk RÖMERTOPF® over en veranderde de bedrijfsnaam in RÖMERTOPF^® Keramik GmbH. De vestigingsplaats van RÖMERTOPF® Keramik GmbH is nog altijd Ransbach-Baumbach (Weiherstraße 1) en van daaruit vinden schalen voor onder andere vlees, vis, aardappelen, knoflook en appels hun weg naar miljoenen huishoudens.
Signatuur: Bay gebruikte altijd witte klei.
De vazen zijn aan de onderkant meestal gemerkt met 'BAY', maar niet altijd. Op de bodem staat meestal een getal van twee of drie cijfers (modelnummer) gevolgd door een spatie of streepje en een getal dat de hoogte in centimeters aangeeft. Bay duidt het land van herkomst aan met 'W.-GERMANY'.
In de jaren vijftig en zestig gebruikte Bay een label van folie in goudkleur met een 'kroontje' en de opdruk 'Bay Keramik handgemalt'. In de jaren zeventig en tachtig gebruikte Bay een rechthoekige sticker van papier met daarop de tekst 'BAY KERAMIK'.
Site: http://www.roemertopf.de/

Beroemde keramiekfabrieken: Carstens Tönnieshof

Periode: 1945-1984 (de VEB Steingutfabrik heet sinds 1990 Carstens Keramik Rheinsberg)

Ontwerpers: o.a. Trude Carstens, Gerda Heuckenroth, Dieter Peter

Bijzonderheden: Op 30 april 1878 kocht Christian Hinrich Carstens de groothandel Carstens & Stahl. In 1892 verworf Christian Carstens samen met zijn broer Ernst Carstens een keramiekbedrijf in Rheinsberg (Brandenburg). Lange tijd bestond het bedrijf uit vele vestigingen, maar door de Tweede Wereldoorlog viel het bedrijf uit elkaar. Nadat ze hun keramiek- en porseleinfabrieken op Oost-Duits grondgebied in 1945 kwijt waren geraakt, richtten Christian en Ernst Carstens de firma Carstens Tönnieshof op. Carstens Uffrecht werd in 1945 de Oost-Duitse vazenmaker VEB Haldensleben. De West-Duitse firma Carstens was vanaf 1947 in Fredelsloh (Niedersachsen) gevestigd. Carstens vervaardigde niet alleen vazen, maar ook lampvoeten, kaarsenstandaards, wandreliëfs en klokbehuizingen. Van elk ontwerp maakte Carstens slechts een beperkt aantal exemplaren, veel minder dan bijvoorbeeld Scheurich deed. In de jaren zeventig waren er filialen in Brazilië, Argentinië, Chili, Australië en Oostenrijk. In 1977 sloot het bedrijf in Fredelsloh. In 1984 maakten financiële problemen een eind aan Carstens Tönnieshof. In 1990 werd Duitsland herenigd en daardoor kwam de voormalig Oost-Duitse VEB Steingutfabrik weer in handen van de familie. De naam werd gewijzigd in Carstens Keramik Rheinsberg. In 2005 nam Carstens de merknaam Silberdistel over. Carstens Keramik Rheinsberg is nu gevestigd aan de Rhinstrasse 1, 16831 Rheinsberg.

Signatuur: Carstens maakte vazen met roodbruine klei.

Carstens signeerde haar producten duidelijk met twee ingebakken huisjes met een C eronder, gevolgd door een modelnummer-hoogte en de woorden 'W.-GERMANY' . Op de bodem staat soms een driecijferig modelnummer gevolgd door een enkel nummer waarbij 1 staat voor het kleinste model en 6 voor het grootste exemplaar. Er zijn ook modellen waarop de hoogte in centimeters staat.

Carstens gebruikte goudkleurige stickers met daarop 'TÖNNIESHOF Carstens W-GERMANY'.

Site: http://www.keramik-rheinsberg.de/ (met bedrijfsgeschiedenis en film)

Opkomst, bloei en neergang van Duitse keramiekfabrieken

Bay Keramik, Ruscha Keramik en ES Keramik waren tot begin jaren vijftig de grootste keramiekproducenten, maar vanaf 1954 kwam Scheurich Keramik snel op. Vanaf midden jaren zestig steeg ook de productie van Carstens Tönnieshof en Ceramano snel. De periode van 1960 tot 1975 geldt als de bloeitijd van de West-Duitse keramiekfabrieken. Er werd veel geproduceerd en de consument kocht de artikelen graag. In retrospectief blijken de fabrieken van Scheurich, Bay Keramik, Carstens Tönnieshof en Dümler & Breiden de vier grootste producenten te zijn geweest in kwantiteit. Achteraf is duidelijk te zien dat hun mid jaren zestig-productie een flinke breuk met het oude is en een grote stap in een nieuw, experimenteel, modernistisch, abstract tijdperk.

Maar het succes was niet eindeloos. Tot begin jaren zeventig waren er steeds meer keramiekfirma’s bijgekomen. Dat maakte de afzet moeilijker, ook al kocht het publiek de vazen toen nog gretig. Midden jaren zeventig ging de belangstelling voor gedecoreerde vazen in Europa en Amerika hard achteruit. Dat kwam niet alleen doordat de smaak van de consument veranderde, het was ook een gevolg van de teruglopende wereldeconomie na de oliecrisis van 1973. Goedkope kunststof gebruiksvoorwerpen deden bovendien de vraag naar West-Duitse producten enorm dalen. Vele firma's gingen daardoor rond 1975 failliet. De overgebleven bedrijven bleven keramiek maken, maar zij kregen het in de jaren tachtig weer moeilijk door concurrentie uit lage lonenlanden. Keramisten uit landen als Portugal kregen bovendien eind jaren tachtig overheidssubsidie en dat veranderde de markt. Dit leidde weer tot vele faillissementen.

Onder andere Scheurich, Carstens Tönnieshof, Otto Keramik en Jopeko Keramik wisten alle economische stormen en smaakvoorkeuren te overleven. Zij bestaan niet alleen nog, maar maken ook nog steeds keramiek. Minder kleurrijk en minder massaal, dat wel.

Fabrieksmatige vervaardiging

Wat voor de individuele pottenbakker telt, geldt ook bij de fabrieksmatige vervaardiging van vazen, maar dan gaat het om productie in veel grotere aantallen. De vazen van een bepaalde fabriek hadden/hebben tot op zekere hoogte een duidelijke signatuur. Elke fabriek had eigen designers in dienst, maar in plaats van handwerk klaarden machines deels de klus voor hen.

De vazen werden gemaakt in mallen die gevuld werden met vloeibare klei. De klei kreeg vervolgens de tijd om te drogen. Het glazuur werd met de hand aangebracht door een team van decorateurs. Daardoor zijn ook bij fabrieksmatige fabricage geen twee vaasjes identiek. Ze kregen een persoonlijke noot die mist bij volledig machinaal gefabriceerde stukken.

De met glazuur bewerkte vazen gingen vervolgens op de lopende band door hitte- en koelingszones in een oven. De elektrische oven van ES Keramik was in 1959 maar liefst 48 meter lang. Maar de ontwikkelingen stonden niet stil. In 1976 bezat Scheurich de grootste tunneloven ter wereld met een lengte van 160 meter. Die oven doet het nog, maar is niet erg energiezuinig naar huidige maatstaven. Vazen werden tot in de jaren zeventig ook wel drie keer geglazuurd (drie keer de oven in). Dat zou nu niet meer kostendekkend mogelijk zijn.

In de jaren zestig en zeventig waren druip-, lava- en vulkanische glazuren in. Bij druipglazuren loopt een glazuurkleur over een andere heen. Met lavaglazuren worden zowel glazuren met een lava-achtige structuur als dikkere structuren aangeduid. Vulkanische glazuren hebben doelbewuste kraters in het glazuuroppervlak; het zijn dus geen mislukte objecten.

De uitbundige kleuren geel, oranje en blauw werden gemaakt met zwaar giftige stoffen, waaronder lood, selenium, cadmium en barium. Deze stoffen zijn nu niet meer toegestaan. Als je de decors van toen vandaag zou willen namaken, dan zouden de glazuren aangepast moeten worden om ze mens- en milieuvriendelijk te fabriceren. Dat is een kostbare aangelegenheid en dat verklaart mede waarom er nu met minder uitbundige kleuren en glazuren gewerkt wordt, ook al is er nog altijd vraag naar felgekleurde vazen. Als je superfelle kleuren(combinaties) in overloopglazuren en/of lavaglazuren mooi vindt, dan kun je die alleen in je bezit krijgen door het kopen van vazen uit de jaren zestig en zeventig.

De meeste grondstoffen die voor vazen gebruikt worden, zijn giftig als ze het menselijk lichaam binnen komen. Loodgrondstoffen zijn zelfs bijzonder giftig. Uit bepaalde loodglazuren kan giftig lood oplossen als er met azijn of citroenzuur wordt gewerkt. Iets zuurs drinken uit een vaasje is dus een slecht idee. Bij keramiek bestemd voor etenswaren werd altijd loodvrij glazuur gebruikt. Meestal plakte de fabrikant een sticker op het object met de woorden 'bleifrei, Spülmaschinenfest' (loodvrij, geschikt voor de vaatwasser) om duidelijk te maken dat het veilig voor gebruik in de keuken was.

Online vazen kopen

Als je weet wat je het liefste wilt gaan verzamelen, dan vind je het meest op advertentiesites en je hoeft er de deur niet voor uit. In online advertenties voor West-Duits keramiek wordt geregeld de term 'Panton Eames era' gebruikt, een verwijzing naar de Deense ontwerper Verner Panton (die een voorliefde had voor intense kleuren en geometrische vormen) en het Amerikaanse kunstenaarsechtpaar Charles & Ray Eames.

Zoekhulpjes

Advertentiezoeker.nl, Marktzoeker.nl en Veilingkijker.nl zoeken o.a. in de advertenties op MarktPlaza, eBay, Tweedehands.net, 2dehands.nl, MarktGigant.nl en Speurders.

http://www.advertentiezoeker.nl/

http://marktzoeker.nl/

http://www.veilingkijker.nl/

Zoek je iets speciaals en wil je per e-mail op de hoogte blijven? Gebruik dan Zoekwekker.nl. ZoekWekker neemt het zoekwerk uit handen en stuurt automatisch een e-mail als het gezochte aangeboden wordt. Zoekwekker speurt meerdere malen per dag Nederlandse veiling- en advertentiesites af.

http://www.zoekwekker.nl/

Tips voor online aankopen

• Bepaal voor jezelf de maximumprijs die het gewenste product mag kosten.
• Maak gebruik van de vele zoekmogelijkheden die vraag- en aanbodsites bieden.
• Controleer bij veilingsites of bijvoorbeeld veilingkosten, afleverkosten en btw bij de prijs zijn inbegrepen.
• Hou rekening met de verzendkosten - die vaak hoger zijn dan de prijs van het object zelf - of reiskosten. Kijk of het voordeliger is om iets op te halen (per auto of trein bijvoorbeeld) of dat versturen goedkoper is.
• Neem contact op met de verkoper bij vragen.
• Ben je vaak niet thuis als de postbode langskomt? Geef dan je werkadres op als bezorgadres, dan hoef je niet naar het postkantoor om het op te halen.

Kopen op eBay

Op eBay zijn grotere verkopers actief. De prijzen liggen vaak hoger dan op Marktplaats, maar het aanbod is dat ook. Het feit dat eBay een veilingsite is, verleent extra spanning aan het kopen. Enkele opmerkingen bij het kopen op eBay:

• Elk eBay-lid heeft een feedbackscore. Dat bestaat uit een getal dat het commentaar van kopers en verkopers aangeeft. Het percentage positieve feedback wordt berekend op basis van het totaal aantal beoordelingen (exclusief herhaalde feedback van hetzelfde lid in dezelfde week) die de afgelopen 12 maanden zijn ontvangen. Wie meer wil weten, kan alle individuele ervaringen nalezen over elke koop of verkoop die de persoon ooit heeft gedaan, door op de score te klikken. Bij meer dan tien positieve commentaren krijgt de verkoper of koper een geel sterretje. De kleur van dat sterretje wordt via donkerblauw uiteindelijk rood met een kometenstaartje. Dan is de (ver)koper inmiddels wel meer dan 100.000 transacties verder.
• eBay werkt met een 'autobod'. Eerst moet de verkoper een startprijs aangeven, een aanbiedingsduur kiezen, en eventueel een minimumprijs of 'Nu kopen'-prijs. Daarna kunnen belangstellenden hun maximumbod invoeren. Hoeveel euro dat is, weet alleen eBay. eBay gebruikt het om voor de verschillende bieders automatisch te bieden. De startprijs wordt zo verhoogd totdat er nog maar één bieder over is. Die hoeft niet per se zijn maximumbod te betalen. Hij betaalt namelijk één prijsstapje meer dan de op één na hoogste bieder. Een overboden koper kan daarna weer een nieuw maximumbod invoeren. Bij eBay is een bod bindend voor koper en verkoper.
• 'Nu kopen' betekent op eBay dat elke bieder het product meteen, zonder veiling, mag kopen voor de vastgestelde prijs.

Online kopen en wettelijke bepalingen

Op Marktplaats is een bod niet bindend – het verplicht niet tot aankoop of verkoop. Het is een advertentiesite. Bij veilingsites als eBay en Qoop is de slotbieding wel bindend. Daar betekent eenmaal, andermaal dus echt: verkocht.

Meestal heb je bij aankopen op Marktplaats geen recht op bedenktijd. De meeste aankopen vinden plaats tussen particulieren (allebei consument) en dan geldt de wet Koop op Afstand niet. Je kunt natuurlijk wel afspreken met de degene die iets verkoopt dat je wilt kunnen terugsturen als het niet bevalt, of dat je het persoonlijk wilt komen kijken of passen.

Op Marktplaats adverteren ook bedrijven. Alleen als je in een digitale winkel komt, telt de wet Koop op Afstand en geldt de regel dat je een bedenktijd hebt van zeven werkdagen na ontvangst van het product. Gedurende zeven dagen heb je het recht de koop kosteloos en zonder opgaaf van reden te ontbinden. De verkoper is verplicht uit te leggen hoe dat moet. De wet Koop op Afstand is niet van toepassing op de koop van onroerend goed, reisovereenkomsten, financiële diensten en internetveilingen.

Vazen in Amsterdam: Megazino

Rozengracht 207-213 in Amsterdam. Foto van Google Maps

Foto van Cécile Bakker

Overal kom je Westduitse vazen tegen. Zo staan bij Megazino aan de Rozengracht in Amsterdam twee fraaie exemplaren ter decoratie (niet te koop). In deze winkel hebben ze verder een ruime collectie dames- en herenkleding en accessoires van diverse grote merken.

Over steengoed, keramiek, aardewerk en porselein

De begrippen aardewerk, keramiek, porselein en steengoed worden vaak door elkaar gebruikt. Aardewerk, steengoed en porselein vallen allen onder het algemene begrip 'keramiek'.

Het verschil tussen aardewerk en steengoed is dat aardewerk poreus is en water doorlaat. Steengoed daarentegen is waterdicht, net als porselein. Als het om vazen en bloempotten gaat, is er dus altijd sprake van steengoed. Er moeten tenslotte bloemen of planten in kunnen floreren.

Tussen aardewerk, steengoed en porselein bestaan enkele in het oog springende verschillen. Aardewerk en steengoed zijn nooit transparant van kleur, porselein kan dat zijn tot een dikte van 4 mm. Aardewerk en steengoed zijn zwaarder, dikker en zachter dan porselein. Aardewerk en steengoed zijn minder sterk dan porselein en beschadigen daardoor sneller. Aardewerk en steengoed hebben een doffe klank. Op aardewerk en steengoed zijn fellere, krachtigere kleuren mogelijk dan op porselein.

Het gekozen glazuur bepaalt overigens zowel bij aardewerk, steengoed als porselein mede de hardheid van het voorwerp.

Bloemen kopen en verzorgen

Chrysant Santini

Tuinbloemen kun je het beste tegen de avond plukken als de verdamping gering is en de plant de hele dag voedsel heeft kunnen opnemen. Bloemenliefhebbers zonder tuin zijn voor bloemen aangewezen op de bloemenwinkel of supermarkt. Over het algemeen zullen gekochte bloemen bij thuiskomst opgefrist moeten worden. Snijd een stukje van de stelen schuin af, verwijder de onderste bladeren en zet ze enkele uren diep in het water voordat je ze verwerkt en in de warme kamer zet. Enkelbloemige chrysanten zijn het hele jaar tegen een redelijke prijs te koop en blijven tot drie weken goed. Ook anjers en fresia's blijven lang goed. Orchideeën zijn hun geld dubbel en dwars waard. Orchideeën van de geslachten Dendrobium en Cymbidium kunnen wel twee maanden lang goed blijven. Het aan water toevoegen van snijbloemenvoedsel zal het leven van de bloemen verlengen (een schepje suiker, een aspirientje of wat frisdrank doet dat overigens ook).

Beroemde keramiekfabrieken: Ü-Keramik

Periode: 1909-1990

Ontwerpers: Heinz Hommerich, Leonhard Steiger

Bijzonderheden: Ü-Keramik werd opgericht in 1909 door tingieter Johann Übelacker. Ü-Keramik kenmerkte zich door een grote variatie in zijn productie. Het bedrijf maakte vanuit Ransbach-Baumsbach veel vazen met rechthoekige vormen ('schoorsteenvazen'). Een misinvestering in Ierland zorgde in 1990 voor een faillissement.

Signatuur: Ü-Keramik gebruikte witte klei.

Op de bodem staan drie of vier cijfers, schuine streep, twee cijfers. Er staat geen verwijzing naar 'Germany' op.

In de jaren zestig en zeventig werd een sticker met 'Ü Keramik' geplakt.

Vaasvoeten lezen: cijfers en letters

Vaasbodem

Als je een bepaalde vaasvorm mooi vindt, dan heb je bij je verdere speurtocht vooral steun van de op de vaasbodem meegebakken cijfers en letters.

Cijfers

De getallen op de vaasvoet staan meestal voor de vorm en hoogte van de vaas. Het eerste getal is het model van het vaasje en het tweede de hoogte in centimeters. Sommige fabrikanten gaven de hoogte van een object niet aan in centimeters, maar met een getal van 1 tot en met 6, waarbij de '1' staat voor het kleinste model en maat '6' voor het grootste exemplaar uit de range.

Deze manieren van artikelnummering vind je bij vele fabrikanten terug en dat maakt het moeilijk om de merknaam te herleiden.

Soms ziet een 1 eruit als een 7, maar de 7 heeft op West-Duits keramiek een streep door het schuine deel.

Letters

Het land van fabricage is vaak simpelweg leesbaar. De meeste firma's signeerden hun producten met 'West Germany' al dan niet in varianten als GERMANY, W-GERMANY, W.GERMANY, W.-GERMANY, en W. GERM. De landaanduiding was in het Engels vanwege de beoogde wereldwijde export.

Scheurich merkte meestal met 'W.GERMANY', terwijl Bay op de bodem 'W.-GERMANY' noteerde. Afkortingen werden soms gebruikt vanwege ruimteproblemen op kleine voorwerpen.

Een 'West Germany'-vaas heeft een datering ergens tussen 1949 en 1990. West- en Oost-Duitsland bestonden immers officieel van 7 oktober 1949 tot 3 oktober 1990. In 1990 traden de deelstaten op het gebied van de Duitse Democratische Republiek tot de Bondsrepubliek Duitsland toe, waardoor Duitsland weer herenigd werd en 'West Germany' verleden tijd was.

Niet alle fabrikanten vermeldden het land van herkomst; bedrijven die fabriceerden voor het (Duitse) binnenland deden dat meestal niet. Op de vazen van de Oost-Duitse fabrikant Strehla stond vaak 'GDR' vermeldt: German Democratic Republic. Geen enkele keramiekfabrikant uit de Bundes Republik Deutschland vermeldde 'BRD'.

Een nummer zegt niet altijd alles: dit is 3 keer 231-15 van Scheurich waarvan het model door de jaren heen behoorlijk gewijzigd is

Handwerk: glazuren

Glazuur wordt gemaakt van anorganische (levensloze) stoffen zoals lood, soda, borax en veldspaat. Deze worden gemengd met een metaalachtige oxyde voor de kleur. Glazuur bestaat uit drie elementen: siliciumdioxide, alumina en een smeltmiddel. Silicumdioxide vormt een glaslaag, alumina geven de klei volume en stabiliteit, en het smeltmiddel bepaalt de smelttemperatuur van het glazuur. De pottenbakker roert als hij een object wil glazuren in een bak met een naar eigen recept gemaakt glazuur of in een gekocht glazuurmengsel (frites). Er zijn oneindig veel mogelijkheden. De glazuurkeuze is afhankelijk van het karakter dat de pottenbakker aan de vaas wil geven. Een vakman weet precies hoe glazuren reageren tijdens het bakken.

Glazuur kan op meerdere manieren worden aangebracht; dompelen, kwasten of opspuiten. Elke methode heeft zijn voor- en nadelen. Het doel is in alle gevallen het aanbrengen van een regelmatige laag die circa 1,5 millimeter dik is. Een vaas kan in verschillende glazuren gedompeld worden; transparant, transparant gekleurd, en mat gekleurd.

Talk bevat veel magnesium en dat zorgt voor een mat oppervlak in steengoedglazuur. Ook calciumcarbonaat (krijt) kan als het ruim (25%) wordt toegevoegd zorgen voor een mat effect.

Het eindresultaat van het glazuurproces hangt af van veel factoren: de gekozen klei (bakkleur), de samenstelling van het glazuur, het aantal lagen glazuur – soms drie of vier dunne lagen over elkaar –, de oventemperatuur, de zuurstofarme of zuurstofrijke atmosfeer in de oven, het langzaam of snel afkoelen van het geglazuurde item.

Glazuur kan bij alle temperaturen worden gebakken, maar uit praktische overwegingen worden 'temperatuurreeksen' tussen 900 graden en 1350 graden Celsius aangehouden. Hoe hoger de temperatuur, hoe harder en duurzamer de klei en het glazuur. Vier veelgebruikte temperatuurreeksen zijn 1050-1180 graden voor aardewerk, 1200-1300 graden voor steengoed (West-Duits keramiek), 1240-1350 graden voor porselein en 900-1050 voor raku (van oorsprong Japanse techniek met als kenmerk craqueléglazuur).

Tijdens het bakken van steengoed wordt de atmosfeer in de oven ofwel van extra zuurstof voorzien (oxidatie) ofwel aan zuurstof ontrokken (reductie). De keuze tussen oxiderend en reducerend bakken levert kleurverschil op; ook als het om hetzelfde glazuur gaat.

Het gekozen glazuur moet niet alleen passen bij de gekozen klei, maar ook bij de gekozen baktemperatuur. Op vazen die van aardewerkklei gemaakt zijn, moet een aardewerkglazuur aangebracht worden. Op vazen van steengoedklei zal meestal een steengoedglazuur aangebracht worden. Een glazuurder kan verschillende glazuren op hetzelfde werkstuk gebruiken als deze op dezelfde temperatuur smelten.

De pottenbakker kijkt door de kleuren heen; na het bakken zal de kleur er heel anders uitzien. De echte functie van een glazuur is niet het decoreren van de vaas, maar het waterdicht maken van de klei. Na verhitting in de oven wordt het glazuur namelijk een met de klei versmolten laag glas.

Om zo nauwkeurig mogelijk het effect van bepaalde kleuren en glazuur te leren kennen, neemt een pottenbakker allerlei proeven. Hij schrijft nauwgezet op welke grondstoffen hij gebruikt en in welke verhouding, ook hoe hij het glazuur aanbracht (dun of dik, met kwast of spuit), hoe het stookproces verliep en wat het resultaat was. Dat uitzoeken kost veel tijd, maar het maakt het mogelijk om later hetzelfde nog eens te maken.

Het vullen van een oven met te glazuren voorwerpen (een gladbrandoven) moet heel wat nauwkeuriger gebeuren dan een biscuitoven. Voorwerpen die tegen elkaar staan, bakken onherroepelijk vast. Een pottenbakker kan de bodem van een object voor het aanbrengen van het glazuur in de was zetten, zodat het glazuur daar niet door de poreuze steen opgezogen kan worden. In de oven zou de vaas anders op de plaat vast gaan zitten en dan bij het eruit halen kapotgaan.

De onderkant van het werk kan ook met een natuursponsje worden schoongemaakt of - als de bodem ook geglazuurd moet worden – op een driepootje (triangel) gezet worden.

Kleine haarscheurtjes in het glazuur betekenen dat het het glazuur niet was afgestemd op de gebruikte kleisoort. Dat wil zeggen dat glazuur en klei een verschillende uitzettingscoëfficiënt hebben. De pottenbakker kan hier bewust voor hebben gekozen, omdat hij het effect mooi vindt.

Beroemde keramiekfabrieken: Scheurich

Periode: 1948-heden

Ontwerpers: o.a. Heinz Siery, A. Seide, Monica Schödel-Müller, Werner Nowka

Bijzonderheden: Alois Scheurich en zijn neef Fridolin Greulich richtten in 1928 een groothandel in glas, porselein en keramiek op in Schneeberg bij Amorbach. In 1938 vestigde Scheurich zich in Kleinheubach (70 kilometer ten zuidoosten van Frankfurt). In 1948 begon men met de fabricage van huishoudkeramiek. In 1954 stopte Scheurich met de groothandelsactiviteiten en richtte zich helemaal op het zelf vervaardigen van keramiek. Aanvankelijk maakten ze vooral bowlschalen en asbakken, maar ze stapten al snel over op vazen en bloempotten.

Scheurich maakt(e) vooral vazen en bloempotten, maar heeft daarnaast ook onder andere asbakken, spaarvarkens, kaarsenstandaards, bierpullen, buffetklokken, wandreliëfs en kerstboomhouders geproduceerd. Scheurich heeft, een enkele uitzondering daargelaten, geen keukenklokken of lampvoeten gemaakt.

Scheurichs hegemonie begon aan het eind van de jaren zestig. Scheurich hield zijn prijzen laag en gecombineerd met in de smaak vallende designs zorgde dat voor een miljoenenomzet. De strategie van Scheurich daarbij was even simpel als doeltreffend: dezelfde modellen werden telkens van andere decoraties voorzien. De ontwerpen werden twee maal per jaar aan de veranderende smaak van het publiek aangepast.

De meest succesvolle vaasmodellen zijn er in tientallen glazuuruitvoeringen (decors). Heinz Siery ontwierp vaasmodel 271-22 in 1959 en die ging decennialang met de mode mee. Een andere belangrijk designer voor de vormen was A. Seidel. De belangrijkste designer voor de glazuren was Oswald Kleudgen.

Enkele bekende motieven zijn Montignac (1972-1973; handgeschilderd), Amsterdam (uienmotief/Zwiebeldekor; 1974-1975), Fabiola (donkerbruin-rood overloopglazuur) en Jura (fossielen-/slakkenmotief).

Sommige designs werden speciaal voor exportdoeleinden gemaakt; op de bodem van die vazen staat geen West Germany, maar 'foreign'. Toch kwamen ook vazen met 'foreign' op de thuismarkt terecht.

De vazen werden bij 1000 graden gebakken en kwamen uit gietvormen. De meest extreme glazuren en patronen bleven in West-Duitsland. Rode en oranje vazen werden het beste verkocht. Gele en paarse minder. Grote vloervazen kostten 40-50 Deutsche Mark (20-25 euro) per stuk en waren te koop in de warenhuizen Karstadt en Kaufhof. Van elke vaas zijn minstens 500 stuks vervaardigd.

In de jaren tachtig begon Scheurich met het maken van bakvormen, tafelgrills en terracotta ovenschalen. In de jaren negentig komen daar ook allerhande schaaltjes bij in de 'Pop Keramik'-serie; die fröhliche Bananen-Schale, die herzlich schöne schlecken Schale, die Knusper-, Knabber-, Bonbon-Birne (9,95 gulden per stuk bij Blokker; 4 euro).

Scheurich heeft nu als motto 'mode voor planten' en komt daarom met vier seizoenscollecties per jaar. Het glazuurbakken van de vazen en potten vindt plaats in Kleinheubach. Enkele modellen worden in het buitenland gekocht en in de fabriek verfijnt. De firma is vooral te vinden op beurzen in Amerika, Italië en Duitsland om hun waren te verkopen aan winkelketens. Er werkten in 2009 350 medewerkers.

Scheurich is zelf niet in het bezit van elke vaas die het ooit gemaakt heeft. De recepturen voor de glazuren zijn wel bewaard gebleven. Deels met foto, deels met namen van de desbetreffende vaas erbij.

Scheurich is nu ook de eigenaar van de naam Ruscha, maar niet van de originele mallen ervan.

De firma heeft geen winkel in de fabriek, maar in Kleinheubach bevindt zich 'der Keramik Basar' aan de Bahnhofstraße 12 en daar is een groot assortiment Scheurich-vazen en bloempotten te koop.

In Nederland was huishoudfirma Blokker tot circa 2006 de verkoper van Scheurich-bloempotten. Anno 2010 verkopen o.a. de acht vestigingen van tuincentrum Ranzijn hedendaags Scheurich keramiek.

Signatuur: Scheurich maakt altijd gebruik van witte klei.

De vazen zijn gesigneerd met ' W.GERMANY ' of ' WEST GERMANY' gevolgd door drie cijfers (die het modelnummer duiden), een streepje en twee cijfers (die de hoogte van de vaas aangeven). Rond 1990 wordt 'WEST GERMANY' gewijzigd in 'Made in GERMANY' en dat zowel op de vaasvoet als op de gebruikte sticker.

Het is niet mogelijk om de vazen te dateren aan de hand van de nummering, omdat nummers vaak hergebruikt zijn en niet oplopend zijn toegepast.

Grondregels voor bloemschikken

Over bloemschikken zijn vele boeken volgeschreven. In al die boeken komen een paar grondregels steeds terug. Puntgewijs de belangrijkste:

• Zorg ervoor dat de vaas die je gaat gebruiken schoon is, dat zal de groei van bacteriën die de stelen afsluiten tegengaan.
• Ververs het water regelmatig. Vooral blokken oasis (steekschuim) moeten geregeld water krijgen om uitdroging te voorkomen.
• Meestal is het fraai als de lengte van de bloemen ten opzichte van de vaas bestaat uit een verhouding van ongeveer 2/3:1/3.
• De hoogst geplaatste bloem bevindt zich in de top boven het midden van het boeket.
• Kleine bloemen en knoppen staan boven in de bloemschikking, grote bloemen onderaan.
• De onderlinge afstand tussen bloemen van dezelfde soort in een boeket is ongeveer even groot.

Beroemde keramiekfabrieken: Ceramano

Periode: 1959-1984

Ontwerpers: o.a. Hanns Welling (1959-1961), Gerda Heuckenroth, Dudas Lazslo

Bijzonderheden: De firma Ceramano werd opgericht in 1959 door Jakob Schwaderlapp die in 1926 ook Jasba stichtte. Het merk Ceramano was opgericht om de designs van Hanns Welling uit te lichten als aanvulling op de massaproductie van Jasba. Ceramano maakte hoge kwaliteit vazen, wandplaten, koffiepotten, kaarsenstandaards en asbakken.

Signatuur: Ceramano gebruikte bruinachtig-rode klei.

Ceramano maakte gebruik van een 'handgeschreven' merk- en modelaanduiding. Ceramano bakte vaak de initialen van de decorateur mee.

In de jaren zestig en zeventig gebruikten ze ook een papieren label met 'ceramano' in onderkast.

Hoeveel betalen voor Duits aardewerk?

De prijzen die je moet betalen voor een vaas variëren enorm. Op rommel- en vlooienmarkten kun je soms voor 50 eurocent al een leuk vaasje op de kop tikken. Op Marktplaats.nl of eBay.de moet je voor datzelfde vaasje van 15 centimeter hoog al gauw 6 euro neertellen (exclusief verzendkosten). In een kunsthandel vragen ze voor dat zelfde exemplaar soms wel 15 euro.

Eind jaren zeventig en begin jaren tachtig draaiden de keramiekfabrieken in West-Duitsland overuren om bruin vaaswerk te produceren. Deze vazen zijn het minst populair onder verzamelaars en daardoor voor een prikkie op de kop te tikken. Juist deze vazen zorgen voor een warme en natuurlijke uitstraling in het interieur van nu. Met een paar fraaie exemplaren druk je voor weinig geld je eigen retrostempel op de inrichting van je huis.

Veruit de duurste vazen zijn die met lavaglazuur van de firma Roth. Een geel of oranje vaasje van 19 centimeter doet al gauw 45 euro. De paarse en oranje exemplaren zijn nog populairder, die gaan voor meer dan 100 euro over de digitale toonbank. Ook Scheurich-vazen met het Montignac decor zijn gewild (minstens 75 euro). Vloervazen (>45 centimter) worden steeds duurder door hun zeldzaamheid; voor een beetje sixties-vaas kom je ook al snel op 75-90 euro uit. Een vloervaas van Scheurich kostte destijds gemiddeld 15-20 euro (49,99 DM).

Redelijke bedragen naar vaasgrootte

10-22 cm                          05-10 euro
22-30 cm                          10-15 euro
vloervazen van 30-45 cm    20-30 euro

De marktwaarde van keramiek gaat sterk naar beneden als er een stukje vanaf is, een haarscheurtje zichtbaar is of als er sprake is van een onbedoelde glazuurfout. Dit geldt zeker voor objecten die massaal gemaakt zijn. Het is daarom belangrijk om goed te kijken voor je koopt. En te voelen met je vingertoppen.
Meer gecompliceerde glazuren kosten meer dan simpele.

Zeldzame (of weinig aangeboden) vazen zijn gewilder dan veelvoorkomende.

'Fat lava'-vazen werden vanaf 2006 duurder door de gelijknamige tentoonstelling in het Engelse Norfolk.

De prijzen zijn in Groot-Brittannië, Canada en de Verenigde Staten hoger dan op het Europese vasteland, omdat ze daar zeldzamer én gewilder zijn.

Binnen de Europese Unie is er sprake van vrij verkeer van goederen en diensten. Je zult niet worden geconfronteerd met onverwachte kosten. Wanneer je iets buiten Europa koopt en dit laat opsturen, krijg je te maken met de douane als jouw bestelling bij een webwinkel exclusief vervoerskosten boven de 22 euro uitkomt. Voor vragen over tarieven en andere vragen, kun je bellen met de Douanetelefoon op 0800-0143.

Beroemde keramiekfabrieken: Strehla Keramik

Periode: 1828-jaar van sluiting onbekend

Ontwerpers: onbekend

Bijzonderheden: Strehla werd in 1828 opgericht in Dresden. In 1930 werd de firma overgenomen door Steingutfabrik Colditz AG. Na de Tweede Wereldoorlog werd het bedrijf omgedoopt in VEB Steingutfabrik Strehla. De Oost-Duitse firma maakte in de jaren zestig en zeventig vooral vazen en bloempotten, die in grote hoeveelheden naar onder andere Nederland werden geëxporteerd. Het werk van de Oost-Duitse fabrikant Strehla is ingetogen van kleur, zeker als je het vergelijkt met de producten uit West-Duitsland. Vaak zit er een metaalglazuur over de basisglazuurlaag heen.

Signatuur: Strehla gebruikte meestal bruine klei.

Op de bodem staat een soort van driehoek met daarin de merknaam Strehla, die soms onleesbaar is. Vaak staat de aanduiding ‘GDR’ vermeld. Het vaasnummer bestond meestal uit drie cijfers.

Strehla stickerde zijn producten zelden.

Wat vazen niet vertellen kunnen

Als je een vaas(vorm), bepaald decor of glazuur mooi vindt, dan wil je natuurlijk weten welke fabriek deze gemaakt heeft en/of er andere modellen vervaardigd zijn en wanneer. De vazen van Scheurich zijn redelijk goed gedocumenteerd, maar meestal is het moeilijk te achterhalen welke firma een specifieke vaas gemaakt heeft. Er bestaat helaas geen catalogus in boekvorm of online waarin alle vazen en designers staan. Dat is (nog) onmogelijk door de enorme productie voor/in/na het tijdsvak 1965-1980.

Vazen uit Nederland (Flora, Vulcana), Scandinavië (Royal Copenhagen), Italië (Ravelli), Canada (Beauce) en vele andere landen lijken soms veel op hun Duitse zusjes. Dat maakt het identificeren nog moeilijker. Er valt al puzzelend nog veel te ontdekken.

Nietszeggend

Het fabrieksgetal onderaan een vaas zegt helaas niets over de kleur van het glazuur; dat is niet zichtbaar in het nummer.

Ook zegt het nummer niets over de hoeveelheid exemplaren dat van een vaasje gemaakt is.

Verder is aan het modelnummer niet af te lezen hoe oud een vaasje is, daar nummers hergebruikt zijn. De nummers zijn daarenboven ook niet oplopend in numerieke volgorde toegekend.

Je kunt ook niet zien wie de keramist van dienst was, want de keramist had geen eigen getalscode en de vaasjes zijn bijna altijd ongesigneerd. Er is sowieso heel weinig bekend over de ontwerpers van de vazen. De meeste firma's hebben hun archieven slordig beheerd of zijn inmiddels failliet. Het is vaak niet meer te achterhalen wie de designers waren of hoe de glazuren waren samengesteld. Ook is niet bekend hoeveel exemplaren van een bepaald model gemaakt zijn en in welke kleurstelling. Van de grotere fabrieken zijn slechts een paar designers bekend.

Handwerk: de pottenbakker aan het werk

Een van de eerste uitingen van de menselijke cultuur was het maken van gebruiksvoorwerpen van klei. Dat ligt voor de hand, omdat klei – een verweringsprodukt van gesteente – overal te vinden is en slechts van de aarde hoeft te worden gegraven om bruikbaar te zijn. De eigenschappen van dit materiaal - de kneedbaarheid, de plasticiteit en niet het minst het omvormingsproces waardoor na bakken een nieuwe stof ontstaat (steen, porselein) - maken dat praktisch alle vormen in dit materiaal bereikbaar zijn. Bij de bewerking ervan zijn slechts weinig gereedschappen nodig. Er is geen handwerk dat in wezen zó weinig veranderd is in de loop van de eeuwen als pottenbakken. Het vervaardigen van een keramisch object verloopt over het algemeen in vijf fasen: keuze van de grondstof (kleisoort), voorbereiding van de grondstof (mengen zodat de lucht zo veel mogelijk verwijderd is), vormgeving, warmtebehandeling (drogen) en eindbewerking van het item (glazuren).

Pottenbakken

Uit vormloze klei groeit onder de vaardige vingers van de vakman een object. Wat water, lucht en vuur komt er nog aan te pas, plus glazuur in kleine of grotere hoeveelheden. Meer niet. Zo'n 3.500 jaar voor Christus ging de pottenbakker een draaischijf gebruiken, waardoor hij zijn handen helemaal vrij had voor het vormen van de klei. Er kwamen veel later ook nog elektrische draaischijven, maar verder is het ambacht al eeuwenlang hetzelfde.

De pottenbakker kan kiezen uit verschillende soorten klei: rivierklei, zeeklei, löss of bergklei. De kleur ervan wordt vooral bepaald door de samenstelling van de klei. Als er veel ijzeroxide in de klei zit bakt deze rood en als er veel kalk in de klei zit bakt de klei geel. Terwijl de schopschijf rustig draait, pakt de pottenbakker een homp klei en mikt die op de schijf. Het idee voor de vorm in wording heeft de pottenbakker dan al in zijn hoofd. Hij probeert een eigen stijl te ontwikkelen; aan details voor anderen herkenbaar. De pottenbakker maakt zijn handen goed nat en grijpt dan de klei stevig beet. Het is een hele kunst om de klei precies in het midden van de schijf te krijgen (centreren). Uit de gecentreerde klei kan onder de handen van de vakman van alles ontstaan: bloempotten, schalen, kruiken, vazen, enzovoorts. Als het object droog is, plaatst de pottenbakker zijn werk in de oven. De eerste bakking bij een temperatuur van 980-1100 graden Celsius heet 'biscuit' en daarbij kan alles op en in elkaar gezet worden zonder dat er gevaar is dat het breekt. Voor seriematige fabricage wordt na het eerste handwerk een vorm (mal) gemaakt, waarin gietklei wordt gegoten.

Beroemde keramiekfabrieken: Jasba

Periode: 1926-1971 (einde vazenproductie)

Ontwerpers: Cilli Wörsdörfer, Christine Reuter

Bijzonderheden: Jakob Schwaderlapp richtte Jasba op in Ransbach-Baumbach in 1926. De firmanaam Jasba is samengesteld uit de eerste twee letters uit de voornaam van de oprichter (JAkob), de eerste letter van zijn achternaam (Schwaderlapp), en de eerste twee uit het tweede deel van de oprichtingsplaats (BAumbach). Jasba werd bekend door het gebruik van heldere kleuren op meer complexe vormen. Tot in de jaren tachtig maakte Jasba sierkeramiek. Jasba Ofenkachel GmbH distribueert nu keramieken keuken- en badkamertegels vanuit de Rheinstraße 100 in Ransbach-Baumbach.

Signatuur: Jasba gebruikte witte klei.

In de jaren zestig en zeventig staat de merknaam Jasba vaak in een ovaal. De modelnummers plus maat staan vaak achter een hoofletter N. Jasba is de enige firma die de aanduiding 'WEST GERMANY' in reliëf meegebakken heeft (ovaal).

In de jaren zeventig gebruikte Jasba zilverkleurige sticker met daarop 'Jasba über 1000 ºC gebrannt'.

Site: http://www.jasba.de/

Een keramiektrip: Rheinbach

De stad Rheinbach is vanaf midden negentiende eeuw verbonden met de keramiekindustrie, waarschijnlijk door de nabijheid van pottenbakkersplaats Adendorf en de daar aanwezige klei.

Otto Keramik aan de Industriestrasse 12, 53359 Rheinbach, maakt keramiekproducten, ook in opdracht naar eigen wensen. Openingstijden: maandag tot en met vrijdag 09.00-12.00 en 14.00-18.00 uur, zaterdag 09.00-12.00 uur. Meer informatie op http://otto-keramik.de/

De brochure Keramik in der Stadt Rheinbach van Dietmar Pertz hoort bij de tentoonstelling ‘zeitnah und formschön – Keramik der 50er Jahre aus Rheinbach’ die in 2005 in het Glasmuseum Rheinbach te zien was. De publicatie is voor vijf euro te koop in het Stadtarchiv Rheinbach aan de Polligsstraße 1, Glasmuseum Rheinbach aan de Himmeroder Wall 6, en in de boekhandel aldaar.

Marei Keramik zit op het terrein waar tot in de jaren zeventig ook ES Keramik gevestigd was. Toen ES Keramik failliet ging, nam Marei Keramik het bedrijfsterrein over. Marei bestaat nog altijd. Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn GmbH & Co. KG, zoals Marei officieel heet, is gevestigd aan de Keramiker Straße 3 - 17 in Rheinbach. Marei maakt nu alleen nog bloempotten, geen vazen of andere objecten meer.

Van de in 1998 gesloopte Ruscha-fabriek aan de Koblenzer Straße is niets meer te zien. Op het terrein van de voormalige Ruscha-fabriek aan de Koblenzer Straße staat nu een Aldi supermarkt (Meckenheimer Strasse 11, Rheinbach). Twee grote reliëfs uit het voormalige kantoor van Ruscha zijn ingemetseld in de nieuwe Raiffeissenbank aan de Hauptstrasse 36-46. Een reliëf en het stadswapen liggen in het Stadtarchiv Rheinbach.

Beroemde keramiekfabrieken: VEB Haldensleben

Periode: 1945-1990

Ontwerpers: onbekend

Bijzonderheden: Het bedrijf VEB Haldensleben is de voortzetting van Carstens Uffrecht dat in 1845 door Jacob Uffrecht was opgericht. Na de Tweede Wereldoorlog verloor de familie Carstens hun keramiek- en porseleinfabrieken op Oost-Duits grondgebied. Christian en Ernst Carstens richtten daarop in West-Duitsland de firma Carstens Tönnieshof op. Carstens Uffrecht werd in 1945 de Oost-Duitse vazenmaker VEB Haldensleben. VEB Haldensleben concentreerde zich vooral op het maken van vazen. De producten waren van hoge kwaliteit. Net als de vazen van Strehla zijn de kleuren ingetogener dan de producten uit West-Duitsland. Vaak zit er een metaalachtig glazuur op de vazen. In 1990 werd Duitsland herenigd en daardoor kwam de voormalig Oost-Duitse fabriek weer in handen van de familie Carstens. De naam werd gewijzigd in Carstens Keramik Rheinsberg. Carstens Keramik Rheinsberg is nu gevestigd aan de Rhinstrasse 1, 16831 Rheinsberg.

Signatuur: VEB Haldensleben gebruikte zowel witte als bruine klei.

Op de bodem staat een cirkel met daarin een H met daaroverheen een omgekeerde driehoek. Het vaasnummer bestaat meestal uit vier cijfers, soms met een letter eracher of eronder.

VEB Haldensleben stickerde zijn producten met een goudkleurig etiket met daarop het logo in rood.

Beroemde keramiekfabrieken: ES Keramik

Periode: 1921-1974

Ontwerpers: o.a. Willi Hack, Hans Krämer

Bijzonderheden: Josef Emons en Jean Fuss richtten op 17 februari 1921 Fuss & Emons op in Rheinbach (Nordrhein-Westfalen). In 1948 scheidden hun wegen. Het bedrijf Fuss & Emons werd in tweeën gesplitst. J. Emons Söhne, Keramik- und Terrakottafabrik verkochten sindsdien keramiek onder de naam ES Keramik. Jean Fuss & Sohn produceerden onder de naam Marei. In 1971 ging het nog goed met ES Keramik door orders vanuit Canada en Australië, maar in 1974 moest de fabriek sluiten omdat hun productie niet meer aan de smaak van het publiek voldeed. Een deel van de machines werd aan Ruscha verkocht. Het ernaast gelegen Marei nam het bedrijfsterrein van ES Keramik over en een meerderheid van de werknemers. Majolikafabrik Rheinbach Jean Fuss & Sohn GmbH & Co. KG, zoals Marei officieel heet, bestaat nog altijd en is gevestigd aan de Keramiker Straße 3 - 17 in Rheinbach.

Signatuur: ES Keramik gebruikte witte klei, maar die werd daarna vaak geheel geglazuurd waardoor de witte klei niet meer zichtbaar is.

Op de bodem staat een twee- of driecijferig modelnummer gevolgd door een '/' en in twee cijfers de hoogte in centimeters.

In de jaren zestig en zeventig plakte ES Keramik zilverkleurige stickers met 'KERAMIK ES' of 'KERAMIK ES handgemalt'.

Site: http://www.marei.de/

Duits keramiek tentoongesteld

In het Glasmuseum Rheinbach was van 9 september-16 oktober 2005 de tentoonstelling 'zeitnah und formschön - Keramik der 50er Jahre aus Rheinbach' te zien. Bij de expositie hoorde de brochure 'Keramik in der Stadt Rheinbach : Begleitheft zur Ausstellung 'zeitnah und formschön - Keramik der 50er Jahre aus Rheinbach' van Dietmar Pertz.

In Fermoy Gallery, King's Lynn Arts Centre, King's Lynn, Norfolk, England werd van 15 juli-12 augustus 2006 een tentoonstelling georganiseerd over Westduits en Italiaans keramiek. Bij de tentoonstelling hoorde het boek 'Fat Lava: West German Ceramics of het 1960s & 70s' van Mark Hill.

Boijmans van Beuningen in Rotterdam organiseerde tot 28 oktober 2007 een tentoonstelling, een installatie met enkele honderden Duitse vazen, die Marieke van Diemen maakte voor het museum. Er verscheen een dvd. De kunstenares fotografeerde daarvoor vele vazen en plakte die aaneen. Bij elke vaas hoor je het geluid wat hij maakt als je er tegen tikt. Wie een exemplaar voor mij heeft (of een kopie ervan): ik hou me aanbevolen.

In het Museum der Stadt Miltenberg aan de Hauptstraße 169-175 in Miltenberg was van 10 oktober 2008-18 januari 2009 een tentoonstelling over keramiek uit de jaren 50, 60 en 70.

Van 30 mei 2009-21 juni 2009 vond de tentoonstelling Fat Lava II plaats. De tentoonstelling was tegelijktijdig in Köln in Duitsland, Reading in het Verenigd Koninkrijk en Ballarat in Australië. Online was er tegelijktijdig een virtuele tentoonstelling. De promotievideo (3'54'') voor 'FAT LAVA II- worldwide exhibition' is te zien op http://www.youtube.com/watch?v=kGnrd-fCED8
De website is nog online op http://www.fat-lava.org

Van 6 december 2010 tot 6 februari 2011 is de vierde etage van de Openbare Bibliotheek Amsterdam op het Oosterdokseiland één groot vazenparadijs met West-Germany vazen. Keramiekfirma's als Bay, Carstens Tönnieshof, Ceramano, Dümler & Breiden, Jasba, Jopeko, Otto Keramik, Roth, Ruscha, Scheurich, Steuler, Strehla, Ü-Keramik, en vele andere staan in het voetlicht.