Keramiekfirma de Koninklijke Tichelaar

Set Non Temporary van Hella Jongerius uit 2005

Het oudste familiebedrijf van Nederland staat in Makkum en is een keramiekfabriek: de Koninklijke Tichelaar. In bedrijf sinds 1572. De niet florissant draaiende fabriek heeft zich tot op heden overeind weten te houden. Een korte geschiedenis.




Hoewel Tichelaar sinds 1572 bestaat, produceert het pas sinds 1890 sieraardewerk. Lange tijd met veel succes, maar het bedrijf raakte meer dan eens in zwaar weer, maar er is nu licht aan/door de tunnel. Hare Majesteit Koningin Máxima en Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken openen op woensdag 25 september 2013 de vernieuwde Delegates’ Lounge in het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York. De onlangs gerenoveerde ruimte is opnieuw ingericht door een ontwerpteam onder leiding van Hella Jongerius. Koninklijke Tichelaar Makkum verzorgde de productie en installatie van het Knots & Beads Curtain; een porseleinen gordijn, speciaal ontworpen voor de oostelijke façade van de Delegates Lounge.Het Knots & Beads Curtain is zeven meter hoog en veertien meter breed, en bestaat uit dertigduizend geglazuurde porseleinen kralen geregen aan een katoendraad. De kralen zijn volgens een eeuwenoude methode gedompeld in wit glazuur, en ook het draad is met oude maritieme technieken geknoopt in een raster.

New York: Delegates Lounge (2013)

Nu terug in de tijd... naar de moeilijke perioden die vooraf gingen aan de huidige (hopelijk blijvende) opleving...

Aandeelhouders vanaf eind jaren zestig
Pieter Jan Tichelaar, de vader van huidig directeur Jan Tichelaar, nodigde eind jaren zestig bekenden uit om aandeelhouder te worden van Koninklijke Tichelaar. Zij werden vooral gerekruteerd uit Tichelaars Delftse studententijd. Inmiddels zijn er 700 aandeelhouders. Nieuwe aandeelhouders worden aangedragen door bestaande aandeelhouders. De Stichting Aandelenbezit Tichelaar weegt die kandidaten dan. De nieuwe aandeelhouders moeten affiniteit met het bedrijf en/of met Friesland hebben en niet ervan uit gaan dat ze rijk worden.

Afsluitdijk: Informatiecentrum (2007)

Het Makkumer aardewerk verloor eind jaren zeventig zijn aantrekkingskracht. De vraag liep drastisch terug en het familiebedrijf wankelde, maar bleef bestaan.

Nieuwe koers in de jaren negentig
Koninklijke Tichelaar veranderde eind jaren '90 radicaal van koers, waarbij NIET werd uitgeweken naar lagelonenlanden zoals bijna alle keramiekbedrijven in Europa wel deden. Het keramiekbedrijf ging op zoek naar nieuwe producten en besloot samen te werken met hedendaagse vormgevers en architecten. Tichelaar creëerde soms zelfs bewust productiefouten. Dat om het ambacht te innoveren. In 1997 nam Tichelaar het servies B-set van Hella Jongerius in productie en dat werd een succes. Door net te heet af te bakken vervormde elk onderdeel enigszins, zodat elk bord en elke schaal net even anders is. Een reactie op alle cleane, perfecte keramische producten. Er volgden opdrachten aan onder anderen ontwerper Jurgen Bey, studio Job en modeontwerper Alexander van Slobbe. En het bedrijf staat weer op de kaart.

Alphen aan den Rijn: Fiets en voetgangerstunnel NS station (2010)

Economische crisis
Maar de huidige economische crisis gaat ook niet aan het Friese bedrijf voorbij. In de periode tussen 2008 en 2012 daalde de werkgelegenheid van 64 naar 50 arbeidsplaatsen. 25 jaar geleden werkten er nog 110 mensen in de fabriek. Afgelopen jaar liep de verkoop van luxe artikelen zoals traditioneel aardewerk en gedecoreerde tegels sterk terug. Ook was er weinig werk voor de afdeling waar keramische elementen worden gemaakt voor eenmalige architectuurprojecten. De omzet daalde vorig jaar met 2 procent naar 4,2 miljoen euro en de bescheiden winst van 2011 maakte plaats voor een verlies van bijna 400.000 euro. Er moest dus weer gesaneerd worden. De activiteiten zijn daarom verplaatst van een historisch pand aan de Turfmarkt naar een locatie buiten Makkum. Gelukkig is de vraag inmiddels weer aangetrokken.

Groninger Museum: keramische platen (2010)

2013 en toekomst
In 2013 bakte Tichelaar 50.000 tegels (1.340 vierkante meter) voor de uitbreiding van Museum de Fundatie in Zwolle. Ook de tegels in de centrale hal van het Centraal Station in Amsterdam zijn door Tichelaar gemaakt. En er komt nog meer aan: de 110 meter lange fiets- en voetgangerstunnel bij het Centraal Station wordt ook door Tichelaar betegeld. Het ontwerp voor de decoratie van Irma Boom bestaat uit een sterk vergrote weergave van een 18e eeuwse tegeltableau van Cornelis Bouwmeester dat op verschillende manieren door de ontwerpster is gemanipuleerd, waardoor een eigentijds beeld ontstaat. Het decor is volledig handgeschilderd op tegels op het traditionele formaat  van 13x13 centimeter die al bijna drie eeuwen door Tichelaar worden gemaakt. Binnenkort te zien... en hopelijk leidt dit weer tot nieuwe opdrachten, een bedrijf met zo'n rijke traditie moet gewoon blijven doen waar ze goed  in zijn: keramiek bakken van Friese klei!

Verder lezen
Koninklijke Tichelaar


Voor dit artikel is gebruik gemaakt van het artikel 'Anno 1572' uit 'NRC Handelsblad' van zaterdag 3 en zondag 4 augustus 2013.